1:

• Omgeving of setting
• Personages
• Intrige of plot
• Thema
• Stijl

De omgeving of verhaalwereld

Elk verhaal speelt zich af in een wereld die de auteur heeft gecreëerd. In de meeste boeken over schrijftechnieken noemt men dit proces de setting of het milieu. Juister echter is de term verhaalwereld. De auteur bepaalt hoe zijn wereld eruitziet en hoe die functioneert, maar hij mag bepaalde regels niet uit het oog verliezen. Hoe fictief en fantastisch zijn creatie ook is, hij moet een bepaalde logic respecteren, zoals de fysieke, natuurkundige en wetenschappelijke wetten, ook al creëert hij zelf nieuwe wetten. De verhaalwereld in de geest van de lezer vorm krijgen en tot leven komen. Vergeet niet dat een perfecte wereld nutteloos is voor de auteur. Elke verhaalwereld zal dus conflicten bevatten, want zonder conflict heb je geen verhaal. Goed en kwaad maken deel uit van deze wereld, en de auteur zal ervoor zorgen dat beide de bovenhand kunnen halen.

Moeilijk? Overdreven? Te veel gevraagd?

Zeker niet. Kijk gewoon om je heen en je stelt vast dat je in een complexe wereld leeft. Denk na en noteer alles wat deel uitmaakt van jouw wereld. Het spreekt vanzelf dat fictieve werelden zoals deze voorkomen in science fiction, fantasie en historische verhalen, totaal verschillend zijn van jouw wereld en dat ze andere eisen stellen. Maar je eigen wereld onder de loep nemen, zal je zeker helpen een fictieve wereld te creëren. Een verhaalwereld is de plaats waar het verhaal zich afspeelt. Deze wereld wordt gedefinieerd door zijn geografische ligging, zijn grenzen en buurlanden, plantengroei en dierenwereld, historisch verleden, politieke, economische, religieuze en sociale structuren, bevolking bestaande uit diverse groepen, eetgewoontes, drank en drugsgebruik, gesproken talen, seksuele gebruiken en vrijetijdsbesteding.

Bekende Amerikaanse auteurs beweren dat een verhaalwereld niet kan bestaan zonder drie belangrijke basiscomponenten. Deze zijn:

• De natuurlijke wereld: met deze wereld creëert de auteur in de geest van de lezer een gevoel van plaats. De lezer kan zich enkel in een verhaalwereld verplaatsen en meeleven als de beschreven fysieke omgeving duidelijke beelden kan creëren in zijn geest. Als de lezer twintig pagina’s moet lezen om te ontdekken dat het verhaal zich afspeelt in de middeleeuwen, zal hij het verhaal niet tot het einde lezen. Hij moet zo snel mogelijk ontdekken in welke geografische omgeving het verhaal zich afspeelt, welk klimaat er heerst, welke mensengroepen er leven…en nog tientallen andere details. Dit alles vraagt een nauwkeurig onderzoek dat gebaseerd kan zijn op eigen ervaring, hulp van andere personen met ervaring of kennis in diverse vakgebieden, boeken, Internet, enz..

• De culturele groepen: een wereld bestaat uit mensen die groepen vormen. In een stadje of dorp zul je waarschijnlijk maar één culturele groep hebben. In grote steden zoals Brussel, Londen, Hamburg en Berlijn heb je meerdere culturele groepen die soms conflicten veroorzaken. In een SF-verhaal zal de auteur eigen culturele groepen moeten definiëren. Merk dat culturele groepen sterk beïnvloed zijn door religie.

• De achtergrond van conflicten: hiermee bedoel ik het politiek, cultureel, religieus en persoonlijk klimaat dat conflicten mogelijk maakt. Zonder conflict, geen verhaal.

Voorbeeld:

Roman: “Gesloten Gezelschap” door Henri Patrik

• Natuurlijke wereld: Bosnië, Sarajevo 2001-2003, een stad waar de georganiseerde misdaad hoogtij viert, terwijl in de Internationale Organisaties en de EU-politierangen corruptie heerst.

• Culturele groepen: Servische, Kroatische Bosniërs en Bosniakken proberen naast elkaar een nieuwe vredevolle toekomst op te bouwen. Maar de fundamentalisten en voormalige moedjahedien denken daar anders over.

• Achtergrond van conflicten:

Religieus/cultureel: Ex moedjahedien plannen een aanslag op een hoge EU-ambtenaar

Politiek: hoge EU-politieambtenaren smeden een complot om een medewerker te ontslaan.

Politiek: een hulpverlener die op levensgevaar een slachtoffer van de mensenhandel bevrijdt.  

Hoe creëer je een gevoel van plaats?

Hoe belangrijk het ook is om een beeld met behulp van woorden in een menselijk geheugen zichtbaar te maken zodat de lezer zich de plaats van gebeuren kan voorstellen, mag dit geen doel op zich zijn. Negentiende -eeuwse auteurs zoals Emile Zola, Victor Hugo en Alexander Dumas vulden pagina’s met geografische beschrijvingen; statische beschrijvingen zonder personages, noch beweging of actie. Tegenwoordig zal geen enkele auteur zich aan dergelijke statische afschilderingen wagen omdat de lezer daar geen behoefte meer aan heeft.

Tegenwoordig schrijven auteurs met voorkeur actieve scenes zonder statische beschrijvingen of verhalende samenvattingen. In actieve scenes gebruikt de auteur vijf hulpmiddelen zoals actie, dialoog, innerlijke monoloog, innerlijke emotie of zintuiglijke impulsen (uit het gezichtspunt van een personage).

Samengevat: als je een plaats, een persoon of een voorwerp beschrijft, zorg ervoor dat deze beschrijving de lezer een sterke emotionele ervaring bezorgt, terwijl het verhaal verdergaat door het integreren van actie, dialoog, interne monoloog en emotie. Je kunt het verhaal of de actie niet stopzetten of in pauze plaatsen om een geografische plaats te beschrijven. Hoe kun je deze beschrijving alsnog aan de lezer overbrengen zonder het verhaalritme te storen?

Beschrijf enkel wat het personage ziet, ruikt, hoort en voelt. Laat de lezer de omgeving ontdekken door de ogen, neus en oren van het personage. Personages worden dan ook beschreven vanuit het gezichtspunt van een ander personage. Natuurlijk kan deze ook zichzelf in een spiegel beoordelen.

Raad aan de novice: beschrijf NIETS als er geen reden is om dat te doen.

Culturele drijfveren

Elke persoon is een uniek individu met wensen en behoeften. Echter, elk individu komt uit een grotere gemeenschap of culturele groep met wie hij geschiedenis, taal, wetenschap, technologie, mythologie en religie deelt. Al deze factoren noemt men culturele drijfveren. Zij bepalen het gedragspatroon van het personage.

Opmerking: beschrijf geen culturele achtergronden als ze voor het personage niets te betekenen hebben. Zijn deze toch belangrijk, implementeer die in het verhaal, maar op een manier dat:

• De lezer een sterke emotionele ervaring meemaakt
• Het verhaal dynamisch blijft, gebruik makend van actie, dialoog, innerlijke monoloog, innerlijke emotie en zintuiglijke beschrijving.

Culturele drijfveren zijn moeilijk met actie te beschrijven. Meestal zal de auteur dan gebruik maken van dialoog en/of innerlijke monoloog.

Maar opgepast, een dialoog over culturele drijfveren (taboe-thema) is enkel geloofwaardig als de uitleg gegeven wordt aan iemand die niet op de hoogte is van de situatie.

Keuze van de achtergrond voor conflicten:

Dat is de beginstatus, de aanduiding van de op gang zijnde mogelijke veranderingen. Het begin van je verhaal is op een tijdstip dat de bestaande situatie op het punt staat te veranderen. Men noemt deze situatie: status quo.

Voorbeeld:

Scenario: een beginnende burgeroorlog.

Beginsituatie: een relatieve stabiele vrede.

Conflict: een extreme partij wint de verkiezingen. De verliezende partijen weigeren de één-partij-regering en nemen de wapens op.

De achtergrond is een slecht gevoerde politiek die de meerderheid van de bevolking afkeurt, zodat de extreme partij uiteindelijk de absolute meerderheid kan behalen. De oorzaak is een gevoelig thema waar niemand openlijk over wil discuteren…totdat het te laat is.

Zodra je de achtergrond van het conflict kent en je weet welke verandering die zal teweegbrengen, moet je je een verhaalvraag stellen. Die gaat bijna altijd over een enkel personage, de protagonist en de vraag luidt: “Gaat de protagonist in zijn opzet slagen of zal hij falen?

Lord of the Rings. Gestelde vraag: Zal Frodo de Ring in het vuur kunnen werpen?

“Gesloten Gezelschap”.

Bij het begin van het verhaal is de status quo een betrekkelijke interne rust bij de EUMM. Echter, het zwak punt is een Italiaanse informaticus die door iedereen gehaat is, behalve twee Britse ambtenaren. De EUMM-top doet alles om de Italiaan te vervangen door Jason Boon. De Britten willen het einde van de EUMM en zien met een kwaad oog dat Jason Boon de plaats van de Italiaan inneemt. Als die later het hoofd wordt van de informatica-afdeling bij de EU Politie, bekleden beide Britten daar topfuncties en slagen zij erin door een complot Boon oneervol te doen ontslaan. Maar Jason vecht terug, met behulp van Cor Raven, een freelancejournalist.

Gestelde vraag: Zal Jason Boon in eer hersteld worden? Of: zal Cor Raven de gezochte moedjahedien vinden?

Wat heb je nodig in jouw verhaalwereld?

Het is onmogelijk om alle mogelijke elementen op te sommen, maar als besluit van dit hoofdstuk volgen een paar onderwerpen die je moet onderzoeken om je verhaalwereld te creëren.

Geografie: geografie is de fysieke voorstelling van je verhaalwereld. Hier vind je continenten, rivieren, oceanen, meren, bergen, enz…Beperkt je verhaalwereld zich tot een locatie, dan beperkt je onderzoek zich tot deze locatie. Gaat het om meerdere werelden of planeten, dan moet je een geografie van alle werelden of planeten onderzoeken.

Klimaat: De plaats van het verhaal is onderhevig aan een klimaat. Hoeveel en welke seizoenen? Is er een droog en regenseizoen? Wat over nevel, ijs, sneeuw?

Culturele groepen: welke etnische groepen komen in je verhaalwereld voor? Bestaande of fictieve, je moet deze groepen definiëren als ze een rol spelen in het verhaal, of als ze gedrag bepalen van de personages. Bepaal ook de samenleving, politieke partijen en invloeden, naties, enz..

Geschiedenis: welke historische achtergrond hebben de culturele groepen. Hoe was de evolutie? Hoe ontstond de wereld? Welke oorlogen hebben een rol gespeeld? Bestaat er vrede of heerst er oorlog?

Taal: Welke talen worden er in je verhaalwereld gesproken? Welke invloed had de geschiedenis op het taalgebruik? Spreken personen meerdere taken?

Cultuur: wat zijn de eetgewoontes van de mensen in de culturele groepen? Met wie delen zij de maaltijden? Hoe zijn de verhoudingen man-vrouw? Welke kledij dragen zij? In welke huizen wonen ze? Welke werkgelegenheid? Welke beroepen? Welke sport? Wordt er gelezen en geschreven? Wie kan lezen en schrijven? Zijn er scholen? Welke rechten hebben man en vrouw? Bestaat een huwelijk? Partnerschap? Hoe wordt de seksualiteit beleefd? Hoe ziet het gerechtelijk systeem eruit? Enz…

Wetenschap en technologie: wat is het niveau van de technologische ontwikkeling bij de diverse culturele groepen? Zijn er groepen die verder geëvolueerd zijn op technisch gebied? Worden technologieën militair ingezet om de overhand te verkrijgen?

Religie, mythologie, objectieven: hoe verklaren de verschillende culturele groepen hun oorsprong en de oorsprong van de wereld? Zijn deze verklaringen religieus, mythologisch of wetenschappelijk? Hoe zien deze verschillende groepen hun toekomst? Kunnen ze in vrede naast elkaar leven, of streven ze naar dominantie over de andere culturen?

Deze lijst bevat de voornaamste onderwerpen. Elke schrijver, zeker de novice, raad ik aan de resultaten van zijn onderzoek gestructureerd te noteren. Het schrijven nadien van het verhaal is het makkelijkste deel. Aansluitend bij deze artikelenreeks lever ik een reeks documenten die enkel nog in te vullen zijn. Bovenstaande onderwerpen zijn erop vermeld, wat de voorbereiding van een verhaalwereld vergemakkelijkt.

Volgend hoofdstuk: personages.